IVAN ILLICH - La convivencionalidad

Gaur, Ivan Illich-en liburuaren hirugarren kapitulua jorratu dugu gelan: "La Convivencionalidad". Zati honetan, "teknologien" eta eskolaren garrantziaren inguruan izan da debatea, klasekide batzuk gai batzuen alde kokatu baikara eta batzuk aldiz, kontra.

Hona hemen klasean egindako galderak eta erantzunak:

1.    Zer esaten du Illichek aurrerapen teknologikoen inguruan, hauek maila bat gainditzen dutenean? Zein da honen ondorioa eskolei dagokienez?

Teknologia ez da aurrera pausuaren sinonimoa. Garapenaren adierazletzat salten dizkigute produktu berriak, baina beti interes batzuk daude produktu berritzaile horien atzean. Adibidez, kotxea produktu berritzaile bat izan zen, baina kotxea sortzean, beharrezkoak diren enpresak hirietako kanpoaldean eraikin zituzten, kotxea hartu behar izateko. Hortaz, behartuta gaude kotxeak erostera, eta estatuak ezartzen dituen produktuak erostera behartuak gaude, haien interesekiko eta botereekiko zapalduak egonez.  

2.    Nahiz eta teknologien hedakuntzaren ondorioak kaltegarri nabariak izan, zergatik sustatzen da? Honen adibideren jarriko zenuke hezkuntzaren arloan?

Estatuaren eta enpresa handien interes ekonomiko batengatik sustatzen dira: izkututako motibazio bat da. Hori da kapitalismoaren oinarria. Adibidez, AHT, ritualak eta mitoak, Illichen arabera. Arbel digitalak, adibidez, arazo asko sortzen ditu.

3.    Eskolaren izaera “kontraproduktiboa” ikusita, hezkuntza instituzioak ez du ziurtatzen ezagutzaren zabalkuntza ezta berdintasunaren sustapena ere. Zein izango litzateke bere benetako zentzua? Zein da honek bidaltzen dituen oinarrizko bi mezu?

Benetako zentzua ezkututako kurrikulumak ematen du: desikasi behar da eta gure kabuz ikas dezakeguna ikasi. Azken finean, eskola estatuaren menpre dago eta eskolan ikasten duguna estatuak ezartzen du, haien intereen arabera. Hortaz, jarrera kritikoa lortu eta mantentzeko eskolatik at ikasi beharko genuke gure kabuz.

4.    Zein da eskolaren papera baloreen instituzionalizazioan?

Eskolak ikaskuntza prozesuaren monopolioa du eta hori dela ikasteko leku bakarra sinestarazi digute. Gainera, lehen aipatu bezala, estatuak nahi dituen baloreak irakasten dizkigute eta horiek kontsumismoa eta gizarte zatiketa dira. Sistema kapitalista eta zatikatu honek jarraitzen duela bermatu behar du estatuak, hori baita haren interes nabarmenena, eta hori lortu ahal izateko gizartea alienatu behar du eskolan irakasten diren baloreen bidez. 

5.    Eskolaren funtzionamendu sinbolikoa ekonomia garaikidearen isla al da?

Ezagutza akotatua eta inkuantifikableak diren baloreak zenbatu. Desirak beharrak sortzen ditu.

6.    Illichen aburuz, zein da kapitalismoaren “mantra” aurrerapenaren harira? Zein ari da sortzen aurrerapen teknologikoak?

Etengabe kontsumitzeko prestatzen gaituzte eskoletan: kontsumismoak poztasuna sortarazten digularen ideia. Poztasuna sortzen da kapitalismoaren bitartez (“creer que lo nuevo siempre es mejor”).

7.    Teknologien izaera sakratuaren adierazpen nagusia, Illichek aipatzen duen “teknologien aginduan” (“imperativo tecnológico”) izango luke bere oinarri diskurtsiboa. Zertan datza kontzeptu hau? Nola lotuko zenuke gizartearen deskolarizazioaren aldarrikapenarekin?

Teknologikoki zerbait egin badaiteke, egingo da, giza-kostuak inporta gabe (“Si algo es técnicamente posible se puede hacer”).